Tuesday, May 21, 2019

Khristian Leadership

By Rev. Dr. Hangpi Manlun

1).Thumapui. 
Mihingte hinkhawmna leh kipawlkhawmna ah tahsa-le-hagau a i lawchinna ding un puitu ahisih leh lamkaitu i kul un i poimaw uhi. Tualeh, leitung ah lamkai tuomtuom um nanlehzong, tamna i gen nuom uh ahileh Khristian lamkaitu hina leh mawpuohna ahi dieh hi. 

2).Puitu koi e?
Tami dawnna khu a nuoi mi siem-le-pilte genna panin i zil ding uhi. Sapham a ‘leader’ (puitu) kichi khu, ‘Anglo-Saxon’ ham a kipat a kilasawn ahi a, tuakhu ‘laded’ ahi a, verb a akizah chiengin ‘leader’ a kichi a, tuami umzie khu lampi hiltu ahisih leh lampi kawhmutu chinate ahi uhi. Misiemte’n puitu hina leh mawpuohna a gente uh i sui ding uhi.

            Lord Montgomery in, “Puitu khu tupkhat nei ding a, mipite huikhawm thei a, sudettu ahi” achi hi.Dr. Johan R. Mott in, “Puitu khu lampi thei, a peimasa aman a nazuisa zuiding a midangte makaitheitu ahi” achi hi. Harry S. Truman USA President 33-na khun, “Puitu khu midang a ut ngailou uh bawlsah ding a bawlsah/thunun theitu ahi” achi hi. J.C. Sanders in, “Puitu khu midangte thuzaw theitu ahi” achi hi.Victor Manogram in, “Puitu khu siltup supiching ding a mipite puihuoi theitu” achi hi. Tualeh, China Inland Mission Hudson Tailor thahengtu D.E. Hoste khu puitu chingte chiemtena a dawng uh a, aman chiemmui kawmin, “Puitu ka hileh hilou theina ding in nuazui ka nei-le-neilou in ka en mai ding” achi hi. P.G. Viwcharuk in, “Puitu khu mipi kipawlkhawmna ah mawpuohna a la a, midangte tawh kithuo a, mipite khun bang ahiei siltup khat sepdawhsah khu puitu hina” a hi a chi hi.

            Tualeh, ei Khristianten, puitu i chi uh khu lamkaitu mai ahisih a, kaihuoitu, mapuitu, Pasian sum-le-paite enkoltu chinate zong ahuop hi. Tuabanah, Khristian puitu khu mipiengtha, Khristian hindan hoitah a hing, ginna a mi piching, mite etton tah a hing leh pilna-le-lemtheina neitu zong i chithei ding uhi.


3).Puitu lawchingte umding dan leh theidingte.
Puitu/lamkaitu thei dingte khu, i) Puitu khun amanaw (peina) ding lampi a theichien ding ahi.ii) Ama toh zawhkhom dingin a mite a thuzaw ding hi. Ahi’n tulai a, a buoihuoi mama khat khu puitu kichi tam tahte khu Bible in mipite sang a tawng sangni a gamla a pei ding a chi lai-in, mi nuodel khop leh talkai ngai puitu i hikhah ding a zauhuoi mama hi.

            Tualeh, Lawrence A. Apply in, “Puitu’ kichi khu ‘manager’ ahi a, ‘management’ kichi khu midangte zang a sepkhieh/muolsuona” china ahi achi hi.Tuaziehin, puitu khu mibangza ahiei toh kithuo a, siltup khat pichin dia sepkhawmna makaitu ahi.Aumzie a hileh puitu khun seppi ding mi bangzat ahiei nei a, a seppite talent theisiem a, tuate zah phattuom khu puitu mawpuoh ahi.

            Tuaban ah, puitu khu a mite toh umkhawm zing in a kipawl ding uhi. Masanglai a China-te lamkai lien khat Wuchi kichi khat in a ‘sepaite ann neh bangbang a ne a, puon zong amaute sil bangbang sil in, a lupna bangbang uah a lum a, midangte bang a sakol a tuong selou in, a sepaite toh keng in lam a jawt khawm kawikawi uh’ a kichi hi. A man a sun ann ding a kipuoh a, a sepaite toh gimleh tawl a thuoh khawm a, tuakhu a lawchinna thuguh ahi a kichi hi.

            Tuabanah, misiengthou, Mother Teresa (1910-1997), ‘Missionaries of Charity’-te lamkainu khu a lamkaipi, sister dangte ma toh a kicheina uh a kibang hi. Calcutta a, a munpi uh ‘Mother House’ a kikhopna a neichieng un tuangtung ah a tou dim diem ua, amakhu a nuapen ah baang a kingam kawm in a tou zel a kichi hi. Lamkai hoi, puitu hoi khu mi tohjawkhawm, a mite khuolna a pumdim, a mite hoina ding ahi pouleh bawl nuomlou bangma neilou ahi.

4).Puitu poimawna. 
Hunpeisa lamin Americate’n a President ding uh a tellai un, Newspaper thupi deu khatin hichi’n a gen hi, “Tu a Americate President ding a ki-candidate-te a lungkim huoi, duthusam ching koima aumsih hi. Mipite’n a telding uh ahileh a hoi leh chinglou sapsap ah zong, a kimangthei zaw deu pen ding a, a gintat uh i telding uh” a chi hi.  Tamkhu, a dih mama a, leitung pumpi in a tahsap khu lamkai/puitu hoi ahizing hi. Tulaeh, U.N.O leh gam dang tuomtuomte a etchieng ua lungkham leh beidawn huoi asah uh ahileh i tenna  leitung/khawvel uah mihing punseng luot ahi a, ahin, misiemte suidan in kum khat sung in, leitung ah mihing mahtaduoi sawmkuo in a pung zou va-ia hi. Tualeh, Australia  gamsung pumpi a mihing umza sangin India gamsung a kum khat sung a naupieng atamzatham a kichi hi. Tambang a mihingte i punlaiun nehding tahding a pung sih a, tuaban ah lamkai ding mihoi a pung sih a, tuanah sang in a tawm mama hi. Tuakhun, lamkai ding poimawna a lien semsem chi ang musah hi.

5).Puitu/Lamkaitu mizie leh hina chi ngate.

5.i)Pienpi hina nei puitu (born leader).Lamkai hina khu a pienpi ahi a, tami dungzuiin midang sangin silbawltheina nei a hing piengdawh ahi. Aman chitna leh silbawltheina hoitah a nei a, tambang puitu khu atam sih hi.

5.ii).Zilna zieh a puitu hing hi (train leader).Tambang a puitu khun atung a i gen bang ua midang sangin chitna-le-siemna aneijaw sih ua, ahin amakhu hazil a ang kizil zieh a sepding dan, mi pui ding dan, hingthei dawhte ahi uhi. Tambang a lamkai  lawching leh hoi hiding in theitawp a kizil ut mi hi a kul in poimaw hi.

5.iii).Sum-le-pai hat leh groupism a puitu hing hite.Tulaiin, i gam leh leitung buppi i etleh bangma siemna pilna nei seng lou, sum-le-pai hat a puitu hing hi atamta mama hi. Tuamai banah puitu hitheina ding a koi e khat abawltheite pansan a puitu hing hite genna zong ahi hi. Tuaban ah, puitu hitheina ding a be-le-phung vai, tu-le-ta vai, lawm-le-guol vai leh groupism  leh adangdangte pansan a puitu hinghite  genna ahi.

5.iv).Lei (bridge) dawsawm a puitu hite. Tami umzie ahileh mizousie toh kituohtheina ding a theitawp a panla zing lamkaite genna ahi hi. Tualeh, lei (bridge)-in a kikawmtheilou dingte ang kikawmsah bang a, tambang lungsimnei lamkaite khun a sie dinglaite siemphat a sawmin theitawpin panla in a lang alang akisamat sah hi. I Mangpa Jesu’n zong Pasian leh mihingte Eden huon a kisiesate khu Khros a ang kilemsah kia bang ahi hi. Tambang lungsim nei lamkai khu i hattuom leh i gam in a kulun i poimaw mama hi.

5.v).Bang (wall) bawltu lamkai hina. Tambang, lamkai hina lungsim neite khun amauh lamkai ahitheina ding un, mite alangalang in sutuo un, kituohlouna ding un kideidanna bang (kulpi) a siemsiem leng uhi. Tuaban ah, mite tawhsie in alanglang ah party khawmin, amauh umna ding- le-bitna ding kulpi alamlam uhi. Tambang miten buoina-le-hamsatna ang um chieng in alamkai a ama uh panglouin koi e khatte tawhsie in, ‘mi khut a gulhing matsawmin’ a um uhi. Tambang, lungsim nei a puituten lamkai hina ang tuhchieng un, hattuom, innsung leh chi-le-nam a ding in damna leh hoina sangin kituohlouna leh ngiem kiehna atunlaw leng uhi. 

6).Pienpi kizenna (natural leader) toh puitute leh hagaulam (spiritual leader) puitu kibahlounate: Misiem leh pil J.Oswald Sanders khun pienpi kizenna leh Hagau puina toh lamkai kibahlouna tam anuoi a bangin atahlang hi.

Pienpi kizenna toh lamkaite umdante Hagau puina toh lamkai umdante

6.i)Ama-le-ama a kimuonna nei mi.    Pasian a aginna nga leh muon mi ahi

6.ii).Mihingte thei chieng mama.        Pasian a thei chieng mama mi

.6.iii).Ama dei dandan a thupuana bawl mi.   Pasian deidan sui a kalsuon mi

6.iv).Ama maimai kipoimawsah mi.    Ama kimang hil mi

6.v).Sepding dante ama kisuikhieh     Pasian deidan maimai sui a jui mi

6.vi).Midangte thupieh nuomsa mi     Pasian thuman leh jui nuomsa mi

.6.vii).Zalentah leh gin bei a um          Pasian a kinga tontung mi

16.viii).Mimal hamphatna ding buoipi zing.   Pasian leh midangte it a khuol zing

.6.ix).Ama maimai a ding        Pasian ginna toh dingkip mi.

            Tam atung ate khu nang lamkaitu/puitu hinkhuo ah heilam ah na pang ei chi nangma-le-nangma kienchien inlen kivelchien in.

7).Puitu/lamkaitu in a thuneina a jahdan chi tuomtuomte (Leadership Styles).

Puitu khun ama-le-ama, kikaihuoina dan tuomtuom anei a, tuate khu apientung a kipat a anei ahi hi. Zilmite khun puitu hina tuomtuom umin athei ua, tuate i sui ding uhi.

7.i).Mani hoisah dan leh ngaidan dan a mipite puihuoi sawm mi. (Autocratic Leader).Tamnah, puitu bou khu thuneitu ahi. Koima’n a ngaidan uh a genthei sih ua, ‘Autut bawltheina a nei a, mipite khun a thu amang mai’ uhi. Atomkimin, gen lei ‘Dictatorship’ chi’n zong a kigen hi.  Tambang, lamkaite khun a nnasepte uh aga (result) amunuom sengseng ziehun amauh dei dandan in thupuana a bawl jungjung mai uhi. Lamkhat, ah ahoilouna um nan leh sepding bawl dingte gangtah a jawthei ahiziehin ahoina pawl zong aumthou hi.

7.ii).Mipite deidan dan a enkol leh ngahkawm a puitu. (Democratic Leader).Tamnah, puitu nna khu mipite deidan leh ngaidan enkawm a puitu ahi.Thuneina tawpkhawh khu mipite ah akinga hi. Tambang, puite khun mipite angaina ua, a kung ua umtam zong nuom a sa uhi. Mipite thahatna toh puitute ahi uhi.

7.iii).Puitute sang mipite ngaidan a lienjaw hi. (Passive Leader).Tamnah, puitu khun a deidandante a genthei a, ahin jui ding leh suhpichinna thaneina khu mipite tung ah akinga hi. Mipite khu a deidandan un akhosa uhi. I  Bible uah zong tuahun lain, Israel gam ah leeng a umsih a, michin mani utdandan in aum mai uh chi a i mu bang un ahi. (Thukhente 17:6).

7.iv).Mipite lah a satan nei a puitu (Participatory Leader).Tamnah, puitu khu a mipite lah ah satan nei in aum in a pui hi. Tambang, puitu i Bible ua i mu uh khu Abraham ahi. Tambang, puitu khu kingiem khiehin, adawzou ua, agentampen a pan sang in angaikhietu in zong a pang zing a, mipite lungthahnate aum chieng in zong asudaithei hi. Tambang, puitute khu amipiten zong angaisang ua, migintah leh muon ngam puitu ahi uhi. Tambang, puitute ziehin tahsa hagau ah khantouna leh masawnna aum leng hi.

7.v).Mi silthei/lemthei mi. (Bureaucratic).Tambang, puitute khun sil a bawlding chieng un hoitah in enchien un angaituo vadep phot uhi. Manggam nnasepna ah zong tambang mite khu apiching ua, mite gintah zong a law uhi.Amauh, kietkolna dan-le-dunte (Rules & regulation) ngaikhawhin, tuate zuikawmin ma akaihuoi uhi.

            Tam atung a teng ban ah, puitu hina thuneina jah dan dang neite umdan  i gen lai ding uhi. Tuate ahileh:

7.v.i).Siemna dieh nei a puitu (Expert Leader). 11.7.v.ii). Pa tanvou tang a puitu (Fatherly Leader). 11.7.v.iii), Midangte theichien sawm a puitu, (Judges Leader). 11.7.v.iv). Pasian hatbang a ngai a puitu, (Devine Right Leader). 11.7.v.v). A kul-le-poimawna in a phah zieh a puitu,  (Spontaneous Leader). 11.7.v.vi). Kiluosawn zieh a puitu, (Inheritant Leader). 11.7.v.v), Pawl/mipite deidan a puitu, (Laissez-Faire Leader). 11.7.v.vi). Pawl/mipite dawng kawm a puitu, (Consultant Leader), leh adangdangte ahi uhi.

            Tam atung a teng khu amalmal a etding hi leh ahipen-le-hoipen chi a telding aum tuom sih ding uhi. Atawmpen a chini, chithum tei i neikop leh ahoipen mai ding hi. Tuaziehin, puitu hoi khun tamte khu a kul-le-poimaw bang zelin a jangkhawmthei ding hi. Tualeh, a poimawpen khu ‘puitu khu suoh/ nnasemtu’ ahilam zong akimanghil lou ding ahi.

11.8). Puitu lamkaina leh nnasep ding dan a silpoimaw chi li (4) aum a, tuate tawmkim in i suiding uhi. Tamte khu saphamin “PLOC” a chi uhi:

8.a).P= Plannning. Tami khu nnasep ding a umte a peijangtheina ding a, lunggel masahna ahi. Silzousie alawchin theina ding in, hoitah a lunggel masah a, tuazou chieng a sep ding hileh lawchinn nate leh masawnna aum ngei ding hi.

8.b).L= Leading.Tamkhu, nnasem ding a puina, thathawsahna lam a kawh deu hi.

8.c).O= Organizing.  Tamikhu, nnasep guol tuohna ahi. A nnasep ding chiet uh guoltuohsahna khu puitu mawpuohna ahi.

8.d).C= Controlling. Puitu khu a nnaseppite hoitahin a enchien masa ding a, a kul-le-poimaw dungzui in, thununna toh a lamkai zing ding hi. Tam a tung a kigen lite khu puituten ahiding bangtah a a jahthei chieng un puitu hoi-le-lawching ahingei ding uhi.

9).Khristian puitu/lamkaitu chinna dingte (qualifications):Awle, Puitu hina ding tamtah i gente ban uah i Bible in puitu hina ding a gente i sui kia ding uhi. Tuate lah a poimaw deu a i thei tamlou i enkhawm ding uhi:

9.i).Hagaulam a pichinna hinkhuo a nei ding ahi. Amasapenin, Hagaulam puitu hiding in mipiengtha leh ginna a mi piching zong hiding ahi. Piengtha tung/chil leh tahsa a zong naupang taluo ahilou ding ahi. Tuaban ah, Hagau a dim mi leh migensiet bei ahi ding uh ahi. ( I Jakob 3: 7-10: Nasepte 6:3-6). A zieh pen minsietna neite khun mite a puithei sih ua, zong a thununthei sih ding uhi.Tuabanah, Khristian puitu khu Bible simtam leh thummi zong ahiding ahi.

9.ii)Mani/eima kithuzawna.Lamkai ding in mani-le-mani kithunun zou mi ahiding ahi. Tualeh, puitu khun ama hinkhuo tahsa-le-hagau susetheite lah apatin zong a kithunun zou mi ahiding ahi. Tambang a, mani kithuzawten midangte a thuzaw thei ua, a nnasep uh a zou thei ua, zong a lawching thei giap uhi (Thupilte 16:32). Mani kithunun zouloute pen khopi chimsa kulbang neilou bang ahi uhi (Thupilte 25:28). Khelna/suolna leh sil hoiloute tawpsan a sildih-le-hoite  bawl ding a kithuzaw ding ahi.

9.iii)Mi thutah  leh hangsanna (courage) ahiding hi. Thudih ahinanleh hangsan tah a huntah a gen ngam a dinpi ngam mi ahi ding ahi. Thuhunlui a Jawlneite ban ah Martin Luther leh hattuom dinchillai a mihangsante’n  ashingam bang ua, hinkhuo nei ding ahi. Thutah a dingdet leh a thugen hangsantah gum ngam mi zong ahiding ahi

9.iv).Thutahna leh chitahna nei.Lamkai khat pouma in thutahna leh chitahna nei in a dihtat ngei ngei ding ahi. Pasian mizah minthang Dr. Billy Graham, lawchinna thuguh na kigente khu:

a)Sum leh pai a dihtatna, b)Hindan siengthou, c) Hattuom toh sepkhawm leh d) Akan aval a kigen ot lou leh e). Thum zing na hinkhuo a neina ziehte akichi a, dih zong a dihngei ding hi.

            Mi sil khat pouma a akisum theilou leh banglam ma ah zong a kisum thei tahtahsih (Sam 1:1-3; 15:1 -5).

9.v)Kingainiemna/ kineusah (humility).Leitung sil a kilamkaina pen thuneina-le-lalna kituna ahideu man in kingainiemte a guollel thei zel uhi. Pasian nnasepna ah pen a kingainiem zou poumate pahtawi in aum leng uhi (Phil 2:5-11). Nuazui Johan siltup khu Khrist a let semsem a, ama a neu deudeu ding chi ahi (Johan 3:30). Mosi leitung mihing lahlah a thunuoilut pen leh nunnem pen ahi (Kisimnabu 12:3). Sawltah Paul testimony i simleh Sawltahte lah a neupen (I Kor. 15:9), misiengthou zousiete lah a neupen sang a neuzaw (Eph.3:8), leh mikhielte lah a mikhiel lienpen (1 Tim.1:15) banga akigenna thu i mu hi. Midangte, thunuoi a um theilouten mi tung ah thu aneizousih ding uhi.

9.vi)Thupuana bawltheina. Lamkai khat in midangte thugen-le-ngaidante, buhkaah zel kawm in thupuana kichientah abawl thei  ding hi. Thupuana bawltheilou, bawl ngamlou, dinmun kichientah nei thei ngailoute lamkai manpha a ching thei ngai sih uhi. Thupuana, bawl thei, sem zong sem khe thei mite lamkai chingtah ahi zel uhi (Dan. 11:8; Heb. 11: 23-28).

9.vii)Lungthahna siengthou. Lamkai in puohnat leh lungthahna siengthou a nei thei ngei ding ahi. Jesu zong ahoilam thu ah a lungthah hi (Matt.21:12,13). Abraham Lincoln leh Wilber Force-ten, mihing vanzuo a kizuona deilou in a lungthah ua, suohtatna lampi a bawlsah uhi.Silhoi kipahpi thei a, silhoilou huo a, lungthah thei (pona thei) mi lamkai manpha ahi leng uhi.

9.viii)Juitu hina. Midangte, mapui dan etton a, zui ding ahi. Jesu’n ama sep dan enton a jui ding in hing chiel hi (Mk. 1:17). Sawltah Paul in zong ama mapui dan enton ding in hing chiel hi (I Kor. 4:16; Phil. 3:17; 4:9).

9.ix).Musauna (Vision). Khristian puitu in midangte sang a tamzaw leh sauzaw a mu ding ahi (Prov. 29:12). Tuabang ahi theina ding in, sie-le-pha theina chiimtah toh Pasian houpi a, khovel a sil tung zelte Hagau lam toh bul thei ding ahi. Saupi muna in hansanna hing pie a, lam-et ding umlou bang a alat lai in zong ginna in kal ahing suon sah zel hi.

9.x).Thuohhatna.Mizie tuomtuomte, puihuoitu ahiman in Khristian puitu in thuohhatna leh ngahzawna anei a poimaw hi. Mipite sang a hat pei seng leh madawh seng a, nualam a umte theiphalou ding dinmun a umlou ding ahi. A hatloute kalsuon toh kiton thei ding a kibawl lem thei zel ding ahi. Hasatna leh doudalna bangteng hing um zel nanleh, thuohhattah a um a, hoi i sah pen zong miten a pom thei hun tan uh ngahzou ding a poimaw hi.

9.xi).Kimuonzouna nei (Confidence).Pasian in lamkai khat hiding in ahing guot a, lamkai hitheina hing pie in ahing zang ding hi chi thei in nangma kimuongngam mai in. Eima kimuonglou a, zauthawng tah a umna in i bawltheina bukimtah a i zah ding a dal thei hi.

9.xii)Hangsanna. Lungkelou leh hangsan tah a i maban a hasatna umte maituo thei kisam hi. Pienken hansanna hilou, hagau thopna zieh a hansanna toh nnasep ding ahi. Jesu nuazuite zong hagau thopna a tan zou un, miten lamdang a sah ding khop un hansanna a hing neita uhi (Nas. 4:13).

9.xiii)Gin-umna. Thu hoi tampi genkhia a zuilou mite lamkai hoi hi ngailou uhi.I thugente a tah a zui mi i hiding ahi a, i gin-umna leh i muonhuoina miten a muthei ngeingei ding uh ahi. Numei-le-pasal kaal a gin-umna a poimaw a, kamham-le-gamtat a kiveng thei leh mi gin-um hiding ahi. Hun zang siem mi leh sum zahna lam a dihtat leh gin-um, leiba ngaisah leh din zelzel mi zong ahiding ahi. Amuna toh kituoh a khosa mi khu mi gin-um ahi hi.

9.xiv)Lemtheina. Sil khat pouma sai dan siemtah a sai kiphamaw hi. Thuhasa-le-thubuoi um hun a zong lemthei tah a Pasian Hagau puihuoina toh sep ding ahi. Solomon thukhen siemna etton ahuoi mama hi.

9.xv)Lawm hoi neina.Midangte maingal thei mi, hinapi alah simmaw huoi mi ahilou ding ahi. David in ama a ding a shingap lawm hoi a bawl thei hi (II Sam. 23:15,16). Ahing awlmaw ding leh a hing thumsah ding mi zong kisam hi.

9.xvi)Kipiehzawna. Khristian puitu khun amasang in a nnasep khu ngaikhawh jaw ding ahi. Hattuom in  i kul-le-poimaw mite khu misiem ahiei, hausa ahiei, silbawltheina bang ahiei neite himasalouin, Pasian gam a ding leh pawlpi ading a, mi kipezou a poimaw pen hi. Kipiehzawna leh thumanna khu hattuom lamkai chitna dinga qualification sangpen chilei i chi khiel sih ding uhi. Tualeh, talent hoi tahtah nei mite khu a phatuom ua, hinanleh a kipieh utlou u’leh zahthei in a um thei ngaisih ua, pawlpi a sunawngkai maimai zaw uhi. Mangpa Jesu, Sawltah Paul leh mi siengthou pei masate kipiehzou dante etton a ching uhi.

10).Puitu ding a patepna/zeetna

10.1).Huoihamna.Tamkhu, puitute a ding a sil zauhuoi khat ahi.Mosi’n Sinai taang a, Dansawm alahkalin mipite’n bawngnou lim ana bie uhi. Tuachin, Pasian lungthahin, abawnua thalup sieng a sawmlaiin, Mosin aphalsih a, amaute na thalup siengsangin ‘Hinna Laibu a ka min thaimangin chin’ Pasian kung ah angen hi. Tulai puitu tamtahte khun tambang lungsim puoh nah sangin, tapa taimangpa upa bang a, thangsietna lungsim toh ginna naupang hing kijang dingte thangsiet in alampi dingte uh dalin aki-umthei mawh hi.

10.2).Thangsietna.Puitu tamtahte’n tami khu a tuoh ngeingei ding uhi. Mosi in zong nivei a tuoh hi.Aron leh Miriam-ten, ana thangsiet uhi (Num. 12).Tuaban ah, Kora leh a lawmte’n zong ana thangsiet uhi. Ahin, aman tambang hamsatna a tuohte khu Pasian kung ah atut leng hi.

10.3).Nnasep a patepna.I nnasepte uh  neu nounou a zong gin um ding ahi. Bible in, “Koi zong tawmnou tung a gin um khu tampi tung ah zong a gin um ding” achi hi (Luk 16:10).  I sep ding leh mawpuohnate khu lien in neu leh zong gin umtah a, i sep a, i nnasep a i  lungkim thei khu lawchinna bulpi ahi hi. 

10.4).Tantawh a lungkim ding ahi.Tulai hattuom lamkai khenkhatte khu hattuom leh Pasian in ang koina mun a lungkim lou a, ngaidan hoi loupipi nei a um leng uhi. Tambang a annasep a lungkim lou a, din mun sang leh let-le-lal ding maimai buoipi i hi leh i nnasep ah i lawching tahtah sih ding uhi.

11).Thukhum sitna. Khristian puitu khun silbang kim ah Mangpa Jesu etton (model) in anei zing ding hi. Aziehpen, Mangpa Jesu hinkhuo i etcheing in thumannate, kingaingiemnate, kipiehzawnate, leh adangdang tampi  i muthei uhi.

No comments:

Post a Comment

TAPIDAW DAWNGKOT