Tuesday, May 21, 2019

Khristian Innsung/Innkuon Nuom Umzie Leh Hinate

Rev.Dr. Hangpi Manlun

1)Thumapui: Awle, i thupi uh Khristian innkuon siemphatna ding a nu-le-pa mawpuohna chi khu tulai igam dimun et in i kul-le-poimaw mama khat uh ahi. Tualeh, innkuon nuom khu hing pong um mai ding ahisih a, asung a tengten tahsa-le-hagau a pan ilahna zieh ua hing umthei ding ahigiep hi. Tualeh, nu-le-pa khen khatte a ding in i tate hinkhuo uh siemphatna ding in ikikhel in i vaigeita maithei ua, ahin itute tung beh uah etkawlna mopuohna ineithei nalai uh chi imanghil sih ding uhi.

2)Baibul in innkuon agendan
I Laisiengthou masapen uh (Genesis) khu innkuon thu in akipan a, atopna Kihilna (Revelation) zong khu innkuon thu ma in atop hi. Tuaziehin, innkuon khu leitung um chil aum, government-te, school-te leh kipawlkhawmna tuomtuomte um masang a zong um masapen ahi. Tualeh, i Mangpa Jesun zong innkuon ana ngaina/          khawh ahingeiding a, leitung ah kum sawmthum-le-thum (33)-vel a damsung in zong kum 30-tah innsung nnasepna buoi ahingei ding a, atanchin imusih uhi.

2.i)Khristian innkuon poimawna asang deudeu hi.

Laigeltu khatin “Khristian innkuon khu a lawmpi (group) a, igen uh ahin amun dihtah a, ibuopi peilou uh ahi” achi hi. A dih mama a, biehinn leh houlimnate lah ah igen zing ua, a hin amun dihtah ah koiman isempei tahtah sih uhi. Rev. John Stot in, “Leitung leh hattuom hoina ding in innkuon hoi ipoimaw ua, innsung a hoi leh hattuom leh leitung jong ahoi hi” achi hi.  Tuabanah, Rev. Dr. Kenneth Chap khun “Leitung khu bang chi bang a um ding e, chi mai zong hilou, tulaitah leh dachieng a, leitung hing umtou zel ding dan etna (machine) khu innsung ahi” achi hi. Colson in tambangin agen a, “Sildang bangma’n innkuon dinmun aluozousih ding, innkuon aumsih leh tate’n hinkhuo bawlkhiehna dingin kingahna anei sih ua, innkuon tellou hindan ding a theisih ua, a hinkhuo uh puitu ding khu amau sa utna leh noptatna ahi mai hi” achi hi.

Nikhat Henry Grady in Washington khawpi a vaihawmna inn lien (White house), khu a vamu kha hi. Lamdang sa tahin, “Tami innpi hi e maw ichi inam leh igam (USA), pienkhiehna bulpi, Pasian mitmu a namloupi leh thupi bul kipatna khu” achi hi. Ahin hun tomnou khat sung in singtang khuo khat ah avakhuoljin a, azin tunnate khu Khristian hoitah ahi ua, a inn neipan a zi-le-tatate Pasian thu athujaw dan leh gam-le–nam a dia ana thum zing dan uh ahidan ang mutahin “Eh pehlum (marble) akibawl inn thupi amaw igam siemna leh tung dingtu ka chi a, tambang a Khristian innkuon hoi tahtahte zieh a US gam kitung ding ana hijaw bou vele” achita hi.


2.ii).Khristian innkuon kingahna (Foundation) khu Jesu Khrist ahiding ahi.
Innlien leh loupitah lam ding in amasapen in a kingahna (foundation) khu apoimaw masapen hi. Tua ahisih leh tomlou kalin apuomai ding hi. Tuabangin, i innkuon kingahna uh i Mangpa Jesu ahiding ahi. Billy Grahamin “Na innkuon kingahna uh Mangpa Jesu ahisih leh dateh hamsatna huipi in ang mutchieg in na dingdet zou sih ding uhi” achi a agendih mama hi. Tuin innsung hoina ding a nu-le-pate mawpuohnate isui/gen ding uhi.



3). INNKUON TEKAHNA LEH HINA TUOMTUOMTE IGEN DING UHI:

3.a) Innsung khu kipahna mun ahi:  Mizousiete khun i mizie uh hoi leh hoiloute khu i innsung ua kipat a i khan khiehpi uh ahi. Environmentalists-te khun innsung (Bouruok) hoi khu a kul-le-a poimaw thu aha gen uhi. Adieh in naupaangte a khan hoina  diing a kul sem ahi. Watson khun, “Naupang bangchi bang hing pie un, nadei bangbang un kasiem/suohsah diing” achi hi.

Tulai naupangte leh nungah-tangvalte khun innsung ah kipahna asui ua, amulou jieh un kipahna sui in lawm giloute, drugste, zu, No. 4 leh gitlouna chinteng bawl in a hinkhuo uh a zang  uhi. Bible ah tapa taimangpa in zong a innsung nuasie a kipahna sui a mundang-gamdang  a, ava umlaai in, a tawp  ah Voh kuong bul/kung ah gilkiel in ava shidehtah hi. Ahi’n a innlam a, a’ng kilekia tah in puon hoipen silsah in a um a, kengdap thate, khutsiip thate leh voh ann dugawpa khu bawngnou thautah sa ne in a umta hi. Tampa apat in a innsung khu kipahna leh damna mun ahidan i muthei uhi (Lk.15:11).

George Moore in, “Mite khun limna leh kipahna sui in a innsung uh nuasie in munchin ah vahvah na le u’zong atawp a, a innsung a’ngtun tahtah chieng in kipahna tahtah amu giap diing” achi hi. Samuel Johnson khun, “Na innsung ah kipah in, mundang a limna-le-kipahna khu abukim sih a, innsung a limna leh kipahna bou khu sil loupi ahi” achi hi.


3.b) Innsung khu Sekul (School) poimawpen ahi:  Gamsa leh ganhingte khu apien ua kipat tawmlou kaal sung in a piite toh a kikhen pai uhi. Ahi’n, ei mihingte khu i nute angsung uah kum li-(4) bang i um ua, tuazou in hoitah a etkol leh kep i ngaai nalaai uhi. Tam khun innkuon poimawna a tahlang hi.Laaphuotu in, “Mihing chilou koima hil ngaai um vawtlou” achi khu adih hi.Tuajieh in, innsung sekul ah khun nu-le-pate khu sangsyete (teacher) ahi ua, a zillaai bu zong ahi ngal uhi. Nausen khu a nu-le-pate zilsahna bangbang a khanglien diing in, anu maltung ah hinkhuo a’ng pan a, apieh zousie uh ne diing in,  akam akaah a, ahil zousie uh zui diing in  a lungsim akihong zing hi.


Margaret Destrick in, “Ka nu khun lai zong agiel ngaisih a, milim zong agiel ngaisih a, ahi’n a hoina-le-ngilneina leh a khut damtah khu ka hinkhuo tungdingtu ahi” achi hi.Tuajieh in, innsung khu naupangte um diingdaan leh pilna-siemna a muna diing ua kizilsahna mun umsun ahi.

Pasian in zong innkuon sekul khu a thupiehte zuina mun diing in a dei hi. Tam a thupiehte khu innsung a hiltu diing in nu-le-pate a ngansie hi. Tam thupiehte khu… “nata na naute uh hil unlen, inn a na lup un zong na vadoh chieng un zong, na khawldam chieng un zong, nna nasep chieng un zong gen mielmuol un; Na tunkotte/kawtkhahte uah zong giel un” achi hi (Deut.11:18-20). “I mit ha un Judate kihil diingdaan ngaituo lei nichin hunchin in nute’n a tate uh Pasian daante a hil un a zilsah ua, anute uh nawitui toh Pasian thu a mekhawmsah ua, Juda naupangte lungsim ah khun daanthu khu a lungsim uah a kitudet seng zieh un amaute’n amin nangawn uh zong khu danthu sang in a manghil baizaw uh” chi in agen hi (The Daily Study Bible- II Tim. 3:14-17). John Randolph in, “Ka neulaai in kanu’n ka khut a tu a, akung ah ang khupdinsah a, ‘Kapa uh van a um chia ang hil khu theikhe sihlengpen Pasian um khu ka gingta sih diing” achi hi. Tualeh, Miss Lynch in, “Innpen siemna zilsahna mun hoipeen leh poimawpen ahi” achi hi.

3. c) Innsung khu solkal poimawpen ahi:  Innsung kivaihawmna khu ahoi a, a kisuhlouleh solkal lienzaw zong a dih thei tahtah sih hi. USA gam a numei Politician minthangtah Albert Barkley zong khun gam leh lei a it mama hi. Azinna a kipat in apasal khu lai ang hah a, “Sim biel zousie ka tuonsuohta a, mallam zong totsuoh ka sawm hi” chi in a pasal lai ang hah hi. Apasal in “Lawm it, i gam na lungsiet/veitahtah leh kintah in hing pei inlen, i annhuonbuh apat in pan in” a chisan hi. Tulai in tamnu bang deu a, gam-le-nam vei/lungsiet kichi a, inn-le-lou leh zi-le-ta donlou zen a, i umte khu i ba wlkhiel lienpen uh ahi.


3.d) Innsung khu haichi pawina mun ahi:  Mrs. Manpal in “Naupang khu haichi ahi” achi hi. Nu-le-pate nichin in i umdaan leh hamkamte uh khu i tate lungsung ua haichi i tu na uh ahi. Tuajieh in, haichi tu khu nu-le-pate i hi ua,a i tuna mun uh khu naupangte lungsung ahi. Laisiengthou in, “Tanu in anu suun” achi hi (Ezekiel 16:44).Nu-le-pate’n i chitu uah i pilvan sih uleh dachieng in haichi hoilou leh suol i tu khah diing uh a zauhuoi hi. Bible in, “Mi’n atu bangbang a aat diing uh” achi hi.  Laisiengthou sung ah Nu loupitahtahte’n zong a tate uh khu a neu apat a, ana etkoldan uh mu diing a tam hi. Hanna, khu nute adia ettontah ahia, a tapa Samuel khu Pasian kung ah a ngen a, ama kung ah a pekia hi. A tapa khu a ann pieh laaite, nih-le-puon asillaaite in Pasian thu hing a tu zing hi. Tuaban ah Mosi nu Jakobet in zong a tapa a kep laaitah in, Pasian giin diingdaante a hil a, tuaban ah chi-le-nam ngainat diingdaan zong a hil hi.Tuachi in, Aigupta pilna leh siemnate kum 40 a zilzou in a nu chitute khu ahing pouta hi.Bible in “Naupang khu a peina diing lampi ah puui in, tua hileh a’ng upat chieng in zong a lampiel nawnsih diing hi”achi hi (Proverb 22:6). Tualeh, Timothy zong khu a nu leh a pite etkolna jieh a milawching ahi thu i mu uhi. Saap thupil in, “Naupang  kum 7 ahi masang a, i etkolleh a damsung in ei a, ahiden a, ahi’n naupang kum 13 khu i nuadelpha nawnsih diing” achi kia uhi. 

Tulaai, nu-le-pa tampite khu sum-le-paai ngainatna lam ah ta-le-naute enkol manlou a sum-le-paai sui a buoi i tamta uhi. Tambang, nu-le-pate khu Martin Luther in Ostrict (Vakengsang ) toh a gente hi. Tam Vakengsang in tui a thah zouzou chieng in a tui khu anuasie in a ngaisah nawn sih hi. Tulaai nu-le-pa tampite zong ta-le-nau nei a, akeplam donlou i tam ua, tua khu sil dahuoi mama khat ahi.

Tualeh, sildang na ngainatzawh zieh a, na tate kem manlou leh amau ua diing a hun napiehlou leh dachieng in na kisia diing hi. Mrs. G. Christian khun naupang etkolna poimaw dan leh amauh dia hun zah khu a manphat dan a mu chieng mama a, tambang in la aphuo hi. “Mangtoupha loupi mai a, na din chieng in, tamthu kipah um khu nathei ngei diing, na hun liem beisate a thawnsih hi. Deitah tamnah (Vangam ah) natate zousie kimtahin a um sieng uhi” chi’n a phuo hi.  Tuazieh in, na tate khu vangam lampi ah e, gawtmun lampi ah na peipi diing? Na tate na etkol jieh a sildang na taan (sup) na khu Pasian nna loupitah sem hi in kingai zingta in.

3. e) Innsung khu hattuom masapen ahi:  Bible ah hattuom (Gk-ekklesia) khu Pasian mite kipawlkhawmna genna ahi. Thuhunlui leh Thuhuntha ah khun, innsung khu mimalmalte kipawlkhawmna masapen ahi thu i mu uhi. Tualeh, umzie neitah a phu ahijieh in hattuom masapen zong a chithei hi.Ajiehpen masanglaai a kipat in innsung khu sakhuo thugin kizilsahna mun ana hileng hi.

           Tuajiehin, innsung ahoi sih a, ahileh, hattuom zong ahoi thei tahtahlou thu zong i genta uhi. Eima innsung donlou leh ngaisahlou a, Pasian nasep khu Setan dei lamtah ahi. Puolang a Pasian nnasep nuom i sah lai un innsung uah Pasian nnasep hamsa i sa ua, Setan in innsung ah Pasian nna i sep ua, i lawchin diing uh khu nasatah in ahing daal zing hi. Innsung a kikhopna leh thumna nei theiloute’n zong biehinn  leh mundang ah i nei thei thou uhi. I zi leh i tate, i nu i pate uh sang in midangte i ngaikhawhzaw ua, innsung a hagau mangthaite veilou in, gam tuom a Hagau mangthaite i veizaw uhi. Inn hagau veilouin gam hagau ivei uh khu a dihpen sih hi. Tualeh, Pulpit leh mun dangdang a tuitah a thu i genthei lai un, i innsung uah khun gen diing theilou in i um leng uhi. Pastor khat in, “Mundang leh Biehinn sung a Pastor leh Pasian nnasep khu nuom kasa a, ahin, innsung leh zi-le-tate lah a Pastor hi khu sil hamsa kasa hi” achi a, agen dih mama hi. Susanah Wesley in, “Setan in innsung a’ng dou/beina izawleh i zalen diing uh chi kathei hi. Tam Hagau gilou leh suolte zou thei diing innsung ah nasatah in pan i la diing uhi” achi hi. Tuajieh in, eima chiet ua lawchingtah a Pasian nnasep khu Mangpa hing deidan ahi.

           Tualeh, Pasian thu atah a i suhlatna diing uh khu i innsung uah ahidiing hi. Bible in, “Lungnemtah in kihawmthaw tuo unlen, khat-le-khat kingaidam tuo chiet bou un, Pasian in Khrist ah noute a’ng ngaidamta ngal a” (Ephesa 4:32) a chite khu innsung a, atahtah a zah diing ahi. Eite khu mipi tamna munte, Biehinn leh muntuomtuom ah khun ahoi leh adih bang a kilah i sawm ua, ahin, i innsung uah i giel adawh leng zel hi. Tambang mite khu Jesu’n Pharisaite toh a gente hi.“Haansung agubulom a pumdim a, a pulang a kijut ngou toh a gente hi.” (Mat. 23:23-28). Ajiehpen adieh in hattuom lamkaite a diing a, Laiseingthou thugente a tahtah a i zuina diing leh sepkhietna diing mun khu i innsung uh ahi. Azaa maite hilou in a jui leh a zoptute zong hi i sawm diing hi (Jak. 1:22-25). I innsung ua i lawchin sih uleh mundang a i lawchinna uh khu a bukim zou tahtah sih china ahi.

3. f) Innsung khu Pasian nnasepna mun (Pulpit) ahi:  I gensa bang un hattuom sang in innsung khu atahzaw a, tuajieh in Pasian nasepna zong khu innsung apat diing ahi. “Innsungpen nu-le-pate a diing in i Missionary Field uh ahi.Tuanah, sem diing a i kipiehni uh khu i kiten ni uleh i tate baptisma i tansah ni uh ahi. Ahin, innsung a Pasian nnasepna  i ngaikhawhlou jieh un i bawlkhiel siengta uhi” chi in Rev. Vanlalzuata in a gen a, agen dih mama hi John Green in zong, “I tate uh khu utlou sasa in guta diingte, naw chi zua diingte in i sawl leng uhi” a chi hi. Khatvei zong tangval gilou khat khailup diing a umpa kung ah, “Koi e na mu nuompen? chi in a dong uhi. Amapan, “Ka nu ka munuompen hi” chiin adawng hi. Anu amutah in tambang in a genta a, “Nu aw en in Court vaihawmtu in ang khailum sih diing a, nangma ka nu in nahing khailumzaw hi” achi hi. “Ka naupan lai in, ka silmute kipahtah in na la zelzel a, tua khun guhtatna lungsim ang posah den hi. Ka sil guhte zong khu kipahtah in na la zelzel a, atawp ah tamna khailupna diing dawkan ah nang dingsah ta hi.” a chita hi. Anu a diing in a vaigei in a kikhelta hi.

          Tuajieh in, innsung pulpit ngaisahlouna khu khelna/suolna leh tate manthaina tuntu ahi. H.C. Anderson in, “Tuolthattu za a sawmgiette khu innsung ki-etkolna hoilou apat a tuoltha utna lungsim nei ahi uhi” chiin a gen hi.D.L.Moody in, “Ka nu in ang etkol bang in mi nute’n a tate uh enkol uleh, suongkul (Jail) angai sih diing” achi hi.

3. g) Innsung khu khelna/suol douna mun hoipen ahi:  I thupil in, “Sakhi api asan leh anou zong asan” achi bang deu in, innsung ki-etkolna ahoileh mite zong ahoi lou thei sih diing hi. Tuajieh in, i pienkhietna innsung a kipat in khelna/suolna amaw hoinate i hing khanpi uhi.Tualeh, innsung khu, suolna-le-gitlouna kipatna mun ahileh suol douna mun zong ahidiing ahi. I pua chieng un i puana mun laitah uah i thou ua, i puana mun gei ah i thou ngaisih uhi. Tuajieh in, i gam sietna bulpi khu i innsungte uh ahijieh in, i innsung ma uh khu i kisiemphatna diing uh leh i dinna diing uh mun ahi.

3.h) Innsung khu leitung tena (Barometer) ahi:  Billy Graham in, “Innsung khu leitung tena (barometer) ahi achi hi. Tuabanah, Innsung a naupangte, nungahte/tangvalte kivon daante a kipat in leitung peidaan ding bangtan ahiei a kithei” achi hi.A umdaan khu innsung kivaipuohna ahoi sihlehpen leitung hoilou leh setah ah i teng diing uh zong” achi hi. Tuaban ah, hattuom hat-le- hatlou zong khu innsung umdaan apat in a kithei thei hi. Tuajieh in, innsung khu leitung tena loupitah ahi.


3.i) Innsung khu Vangam naipen ahi:  Laigieltu khat in, “Innsung khu Van gam neuzaw ahi” achi hi. Ahin, innsung kituohloute pen gawtmun cheplawhna ahi kia hi. Mi khat in, Billy Graham kung ah Van gam bangchi bang a nuom diing adiei? chiin adong hi. Ama’n a dawnna ah, “Van gam nop diingdaan na theinuom leh ka innsung uh hing en lechin na thei diing hi” achi hi. A va-et leh a kituohdaante uh leh nop asah daante uh amu in a pientha lawta hi. Tualeh, Billy Graham in Camp, Crusade anei chieng in Khristian Innkuon thu khu a gen tel   jeljel hi. Tam khun innsung a ngaikhawh daan a tahlang hi.


Tualeh, Dr.Dehan in zong innsung nuom umdaan tambang in a gen hi. “Leitung a Van gam naipen khu innsung nuom ahi a, tualeh, innsung nuom khu PATE a diing in, LEENGGAM  ahia, NUTE a diing in LOUPINA ahia, tualeh TATE  a diing in PARADISE ahi” achi hi. Tuabanah a, Robert Sehuller in “Power Ideas for Happy Family” achi khun, “Innkuon khu leitung neunou khat bang in a gen hi. Papen khu Leengpa ahi a, Nupen khu Leengnu ahia, Tate khu Leeng tanu/tapa ahi uh” achi hi.Tam khun Pasian thei innsungte dinmun leh hinatah a genlang hi.Tuajieh in, Inn khu khut a lam ahia, a sung khu lungsim a zep ahi a kichi hi.


4).Innsung Nuom khu Vangam naipen ahi:  Laigieltu khat in, “Innsung khu Van gam naipen/neuzaw ahi” achi hi. Ahin, innsung kituohloute pen gawtmun cheplawhna ahi kia hi. Mi khat in, Billy Graham kung ah Van gam bangchi bang a nuom diing adiei? chiin adong hi. Ama’n a dawnna ah, “Van gam nop diingdaan na theinuomleh ka innsung uh hing en lechin na thei diing hi” achi hi. A va-et leh a kituohdaante uh leh nop asah daante uh amu in a pientha lawta hi. Tualeh, Billy Graham in Camp, Crusade anei chieng in Khristian Innkuon thu khu a gen tel   jeljel hi. Tam khun innsung a ngaikhawh daan a tahlang hi. Banah, nidanglai a El Bethel speaker Pu. Lalhmingliana in zong camp leh crusade a bawl chieng in Pasian ni zingkal kikhawp khu Khristian innkuon genna in a nei zel a, a chang chiengin camper nupa pangte khu mipi lah ah ngaidam a kingensah zelzel a nupa tamtah a kingaidam un a, kisemtha law uhi.   

Tualeh, Dr.Dehan in zong innsung nuom umdaan tambang in a gen hi. “Leitung a Van gam naipen khu innsung nuom ahia, tualeh, innsung nuom khu PATE a diing in, LEENGGAM  ahia, NUTE a diing in LOUPINA ahi a, tuabanah TATE  a diing in PARADISE ahi” achi hi.  Robert Sehuller in “Power Ideas for Happy Family” achi ah khun, “Innkuon khu leitung neunou khat bang in a gen hi. Papen khu Leengpa ahia, Nupen khu Leengnu ahia, Tate khu Leeng tanu/tapa ahi uh” achi hi.Tam khun Pasian thei innsungte dinmun leh hinatah a genlang hi.Tuajieh in, Inn khu khut a lam ahia, a sung khu lungsim a zep ahi a kichi hi.

5).INNSUNG MAITAM (Gen. 12:7; 35:18).
Khristian innkuon hinate, poimawnate i gen zouta ua, tu-in innsung maitam poimawna i gen diing uhi. Thuhunlui a ginna a mimasate Abraham, Jakob, Joshua leh adang dangte’n zong ana ngaikhaw uhi. I Bible in zong “Maitam” thu a hagen mama a, i mu masahpen uh ahileh, Noa in a innkuonpite a diing in maitam abawl thu i mu uhi (Gen. 8:20). Abraham in zong a innkuonpite a diing a maitam a siem thu i mu uhi (Gen. 12:8). Jakob in zong a innkuonpite kung ah “ Thou unlen Bethel ah i pei diing uh; tuanah ka mangbat lai a hing dawng, ka kung a umzing Pasian a diing in maitam i bawl diing uhi” achi hi (Gen. 35:8). Job in zong atate a diing in nichin in maitam abawl thu i mu uhi (Job. 1:5). Joshua in zong, “Kei leh ka innkuonpite’n Mangpa nna bou ka sem diing uhi” achi hi (Joshua 24:14).Tualeh, Bible in “Na innkuon maitam uh khu amit diing ahisih” achi hi (Lev. 6:13; Joshua 24:15).Tamte a kipat in innsung maitam poimawnate i mu uhi.

          Communist gam a Kenchickte innkuon in nichin innkuon maitam abawl leng uhi. Communist Sepaite’n ahuo ua, abawl kia uleh teng singkhat (10,000)-lieusah diing in leh suongkul a khum diing chi in a galgih uhi. Ahin ama uh atawp nuomsih ua, tuachiina akikhop uh ang mu kia ua, teng singkhat a lieusah ua, suongkul ah zong a khumta uhi. Tawpsan diing in a gingta ua, koi tawp leh malah suongkul apat ang pawt nua un abawl veve uhi. Kenchick in , “Innkuon a Pasian biehkhawm khu a loupi mama hi! Communist-te ngel in zong a manphat daan a thei ua, khatvei innkuon kikhop khu teng singkhat man hi in a thei ua, tu ni a kipat in nichin in nivei ka kikhawm zing tadiing uhi” achita hi. Simeon Strunsky in zong, “Ka innsung uh manphat laitah hing kidong leh ka tate toh aan ne diing a annehna dawkan khu Pasian pawlna maitam ka tansah laitah uh ahi” chiin ka dawng diing achi hi.

I gensa bang un innsung maitam khu tahsa-le-hagau a kipuihuoina umsun ahijeih in a loupi mama hi. Tamkhu, Pasian toh kipawlna leh a guoljawlna i tan theina uh umsun ahi. Nichin Bible sim a thumkhawm zing thei innkuonte khu Setan in zong asol/khem ngamsih a, atate un zong Jesu amulaw thei uhi. Laphuotu khat in, “Innsung maitam a kipat in Van gam zong a kigalmu thei” achi hi.Mangpa’n i zil zousiete ahinpi thei a, ga suopi thei chiet diing in hing guoljawl tahen.

No comments:

Post a Comment

TAPIDAW DAWNGKOT